Over Kisti Belirtileri ve Tedavisi

Overlar, yani yumurtalıklar, kadınlarda östrojen, progesteron gibi kadınlık hormonları ile erkeklik hormonu olan testosteron hormonunun az miktarda üretildiği yapılardır. Kadınlarda üreme bölgesinde rahmin sağ ve sol taraflarında yer alan fallop tüpleriyle yakın temas halindedirler. Kadınlarda ergenlik döneminden önce herhangi hormonal salgıya neden olmayan yumurtalıklar, ergenlikten menopoza kadar türlü hormonlar üretir ve düzenli adet görmeyi sağlar. En önemli görevleri, düzenli olarak her ay yüzeylerindeki tek yumurta hücresini yumurtlama yoluyla döllenmenin olacağı kanallara yani fallop tüpüne göndermektir. Olgunlaşmada salgılanan östrojen hormonu rahim içine etki edip, burayı gebeliğe hazırlar. Yumurtlamadan sonra progesteron hormonunun salgılanmasıyla rahim yüzeyi gebeliğe uygun hale getirilir. Gebelik oluşmazsa, rahim iç yüzeyi dökülerek adet kanaması oluşur. Bu aylık döngü yumurtalıklarda yumurta hücresi kalmayıncaya kadar devam eder. Adet kanaması bittiğinde ise menopoz başlar.

Yumurtalıklarda her ay yumurta hücresi oluşumunda hücre içi sıvıyla dolu kesecikte saklanmaktadır. Folikül denen bu yapı, sarı cisim denilen yapıya dönüşmekte ve progesteron hormonu salgılamaktadır. Bu oluşum vajinal ultrasonografide izlenebilir. Ancak bazı kadınlarda yapıların ileri derecede büyümesi kist görünümüne neden olur. Vücutta başka bölgelerde oluşan kistler daha kolay belirti verirken, over kistlerini anlamak kolay olmaz. Bazıları belirti vermeden gelişen over kistlerinin bir bölümü yumurtalık işlevini bozduğundan fark edilebilir. Bunlar tümöral ve fonksiyonel kist olarak ayrılır.

Bu kistlerin çoğunluğu hormonal dengesizlik sonucunda gelişir. Adet döneminde oluşan folikülün çatlamaması, aynı boyutlarda kalması ya da büyüme göstermesi gibi olumsuzluklar hormonların etkisiyle olur. Bazı hastalarda kişinin aşırı radyasyona maruz kalması veya yumurtalık iltihabının olması da kist oluşumunu sağlayabilir. Over kistleri genellikle adet gören kadınlarda görülür. Nadiren menopozdaki ve adet görmeyen genç kızları etkiler.

İyi huylu kistler olabileceği gibi, kötü huylu da olabilirler. Ancak en çok iyi huylu over kistleri gelişir. Belirtileri fazla olmadığından, kistler genellikle rutin kontrollerde belirlenir. Kistlerin en önemli belirtileri arasında adetlerin düzensizleşmesi, karında ağrı, sindirim sorunları ve idrar yolu yakınmaları yer alır. Kistler büyümezse şişkinlik ve ağrıya neden olmazlar. Bazı hastalarda iştahsızlık, kilo kaybı ve mide bulantısı yakınması olabilir.

Fonksiyonel olmayan bu kistler genellikle rahim ameliyatı sırasında fark edilir. Mikroskobik boyutta olan kistlerin belirtilerini anlamak güçtür.

Daha çok genç yaştaki kadınları etkileyen kistlerdir. Bunların yumurta hücresinin çatlamaması yüzünden meydana geldiği düşünülür. 2-3 cm boyutlarındaki kistlerin içi berrak sıvıyla doludur. Genellikle tedavi gerektirmeden kaybolurlar. Bazen boyutlarını küçültmek için doğum kontrol hapı kullanılır. Küçülmeyenler ise cerrahi olarak alınır.

Yumurtlamadan sonra farklılaşan yumurta hücresi, sarı cisim denen Korpus luteuma dönüşür. Bu dokudaki sıvı birikimi kistleşmeye neden olabilir. 3-4 cm boyutlarındaki kistler, adetlerde düzensizliğe neden olur.

Hormonların fazla miktarda salgılanması nedeniyle oluşan kistler, genellikle iki tarafta oluşur. 20 cm boyutlarına kadar büyüyen kistlere cerrahi girişim yapılması gerekebilir.

Gebelikte oluşan solid yapıdaki kistlerdir. Bu kistlerin olduğu kişilerde erkeklik hormonu salgılandığından, vücutta kıllanma görülebilir. Gebelik bittikten sonra kistler küçülür ve kendiliğinden kaybolur.

Over kistlerinin tanısında ultrasonografi, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve bilgisayarlı tomografi (BT) gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Tedavi yöntemleri arasında ilaç tedavisi, doğum kontrol hapları ve cerrahi müdahale yer alır. Cerrahi müdahaleler laparoskopi veya laparotomi ile yapılabilir. Tedavi planı, kistin boyutu, tipi ve hastanın genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak belirlenir.

Over kistleri genellikle iyi huylu olup, çoğu zaman tedavi gerektirmeden kaybolur. Ancak, düzenli kontroller ve gerektiğinde tıbbi müdahale ile durumun takip edilmesi önemlidir. Kadınların, bu tür sağlık sorunlarıyla karşılaşma olasılığını azaltmak için düzenli jinekolojik kontrollerini aksatmaması önerilir.