Çikolata kisti, rahim içinde bulunması gereken endometrium hücrelerinin rahim dışında başka bir bölgede gelişmesi nedeniyle ortaya çıkan endometriozis hastalığıdır. Endometrium dokusunun normalde yalnızca rahim içinde bulunması ve gelişmesi gerekir. Ancak bazı durumlarda rahim dışında da gelişebilir. Endometrium hücreleri rahim haricinde yumurtalık, karın boşluğu, karın içi, idrar torbası ve bazen bağırsaklarda da bulunabilir.

Endometriozis rahim dışında başka bir yerde büyüdüğünde çevre dokulara temas ederek bu dokuların zarar görmesine yol açar. Bu durumda kadınlarda şiddetli ağrı ve yapışıklıklar görülebilir.

Çikolata kisti, kadınlarda kasık ağrısı, karın ağrısı, adet düzensizliği, şiddetli adet sancıları ve cinsel birliktelik sırasında ağrı gibi şikayetlere yol açabilir. Bazı durumlarda çikolata kisti herhangi bir belirtiye yol açmadan da seyredebilir. Çikolata kisti, üreme sisteminde yapışıklığa neden olmuşsa gebe kalamama sorunlarına yol açabilir. Gebe kalamayan kadınların %35-50'sinde çikolata kisti bulunur.

Çikolata kistinin kesin tanısı için genellikle laparoskopi yöntemi kullanılır. Laparoskopi ile sorunlu bölge incelenerek hastalık tespit edilebilir. Endometriozisin yumurtalıklarda yerleşmesi çikolata kisti ihtimalini büyük oranda artırır. Kişide çikolata kisti mevcutsa ultrasonografi yöntemi kullanılarak kist açığa çıkarılır. Hastalığın tanısında kullanılan laparoskopi yöntemi, hastalığın tedavisinde de kullanılabilir. Ancak cerrahi işlemler her zaman çikolata kistini tamamen yok etmeyebilir.

Laparoskopi cerrahisinde hastanın göbek deliğinden ya da çevresinden minik kesiler açılır. Teleskopa benzer bir alet ile açılan kesilerden içeri girilir. Özel bir kamera sistemi ile karın iç bölgesinde endometriozisin varlığı araştırılır. Eğer kist tespit edilmişse ve yapışıklığa yol açmışsa aynı anda hastalık tedavi edilir. Kesilerden özel aletler yerleştirilerek kistler tedavi edilir. Laparoskopik cerrahide açılan kesiler oldukça ufak olduğundan hastada görsel anlamda bir sıkıntıya yol açmaz. Laparoskopik cerrahi ile hasta tedavi edildikten sonra aynı gün taburcu edilebilir. Laparoskopi haricinde çikolata kisti açık ameliyat ile de tedavi edilebilir. Ancak bu yöntem günümüzde pek tercih edilmemektedir, çünkü açık ameliyatın laparoskopiye göre daha fazla dezavantajları vardır. Diğer tüm cerrahi operasyonlarda olduğu gibi laparoskopik cerrahide de bazı komplikasyonlar ile karşılaşılabilir. Bu komplikasyonlar arasında:

Laparoskopik cerrahide oluşabilecek bu komplikasyonların görülme olasılığı oldukça düşüktür.

Çikolata kisti olan ve aynı zamanda anne olmak isteyen kadınların çikolata kisti ameliyatından sonra gebe kalma şansı oldukça fazladır. Ancak gebeliğin yüzde kaç gerçekleşeceğini tahmin etmek mümkün değildir. Çikolata kisti ameliyatından sonra hastanın 6 ay ile 1 yıl arasında kendiliğinden gebe kalması beklenir. Yaşı ilerlemiş hastalarda en fazla 6 ay kadar kendiliğinden gebeliğin oluşması beklenir. 1 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen gebelik kendiliğinden oluşmamışsa yardımcı üreme tedavilerine başvurulur. Yardımcı üreme tedavileri arasında aşılama ve tüp bebek tedavisi bulunmaktadır. Aşılama tedavisi henüz 30 yaş altındaki kadınlarda gebelik sağlanabilmek için ilk tedavi seçeneği olarak kullanılabilir. Ancak 35 yaşını geçmiş olan kadınlarda aşılama ile vakit kaybetmeden direkt tüp bebek tedavisinin uygulanması önerilir.